Basiscursus Schematherapie

Schematherapie is een vorm van psychotherapie die oorspronkelijk ontwikkeld is door Jeffrey E. Young voor mensen met persoonlijkheidsproblematiek.  Inzichten, methoden en technieken ontleend aan verschillende theorieën, zoals de cognitieve gedragstherapie, de hechtingstheorie, de objectrelatietheorie en experiëntiële therapievormen, worden geïntegreerd.

Schematherapie wordt dus vooral toegepast bij persoonlijkheidsproblematiek. Daarnaast blijkt het ook zeer werkzaam te zijn bij hardnekkige klachten die bij met een gebruikelijke, vaak klachtgerichte, behandeling onvoldoende verbeteren.

inhoud

Binnen schematherapie zijn vroegkinderlijke emotionele basisbehoeften het uitgangspunt. Op het moment dat deze onvoldoende vervuld worden door interactieproblemen tussen het kind en zijn omgeving kan stagnatie in de persoonlijkheidsontwikkeling. Bij deze interactieproblemen spelen zowel het temperament en aanleg van een kind als die van zijn omgeving een rol, als ook  beschadigende omstandigheden. Er ontstaan disfunctionele schema’s (“valkuilen”) en hieruit voortkomende gedragspatronen. Schema’s ontwikkelen zich vanaf de vroege jeugd en worden in de adolescentie al zichtbaar.

Schematherapie helpt de cliënt om de oorsprong van disfunctionele gedragspatronen te doorgronden en te veranderen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van zowel de therapeutische relatie als cognitief gedragstherapeutische en ook experiëntiële technieken. De invloed van ervaringen uit de jeugd op patronen en het dagelijkse leven worden onderzocht. Met behulp van de schemacasusconceptualisatie en het modusmodel wordt op een andere manier gekeken naar de instandhoudende factoren. De klacht wordt benaderd vanuit de ontwikkeling van de cliënt en gezien als coping om zichzelf staande te kunnen houden.

Doel is om de cliënt te laten voelen wat zijn/haar behoeften zijn, te verwerken wat hij/zij is tekortgekomen en om op een gezondere manier te leren reageren op behoeftes, problemen en frustraties. Op die manier wordt verandering gerealiseerd in gedrag, gevoelens en gedachten. Schematherapie is ontwikkeld voor de behandeling van volwassenen maar wordt steeds vaker ook toegepast bij adolescenten.

In Nederland zet de Vereniging voor Schematherapie zich sinds 2017 in voor de bevordering en juiste uitoefening van deze behandelmethode. Ook beheren zij het Register Schematherapie waarmee professionals hun bekwaamheid in de schematherapie kunnen uitdragen. Het volgen van deze cursus is de eerste stap in het registratietraject voor dit register! 

doelstelling

Deze 25-uurs cursus Schematherapie is een basiscursus waarin de deelnemer op inleidend niveau kennis krijgt over deze vorm van psychotherapie en de basale vaardigheden traint. De toepassing bij verschillende persoonlijkheidsstoornissen alsmede bij hardnekkige klachten vanuit een toestandsbeeld wordt behandeld.

Na afloop van deze cursus:

• Ben je bekend met ontwikkelingen en toepassingsgebieden van schematherapie
• Heb je inzicht in de schematherapie: de theorie over basisbehoeften, wat schema’s, copingstrategieën en modi zijn, hoe deze ontstaan en zich verder ontwikkelen en bestendigen
• Kan je gebruik maken van observaties, meetinstrumenten en de anamnese om schema’s en modi te inventariseren en deze herkennen en analyseren
• Kun je een casusconceptualisatie en modusmodel opstellen
• Kun je een schematherapeutisch behandelplan op stellen, evalueren en afronden
• Ben je in staat de werkrelatie met een cliënt met persoonlijkheidsproblematiek te hanteren volgens de principes van “limited reparenting’ en ‘limit setting’
• Heb je geoefend met verschillende behandeltechnieken, zoals cognitieve technieken, experiëntiële technieken en gedragsexperimenten, individueel en in de groep
• Kan de cursist eigen schema’s en modi herkennen die een rol spelen in de therapeutische relatie
• Kun je onder supervisie schematherapie gaan toepassen

Naast de algemene leerdoelen wordt van de cursisten verwacht dat zij voor aanvang van de cursus individuele leerdoelen opstellen. Deze worden aan het eind van de opleiding geëvalueerd.

doelgroep

Deze cursus is erkend binnen het opleidingstraject Schematherapeut van de VST. Wij volgen daarom de instroomeisen die de VST stelt aan hun registerleden.

Tot de cursus kunnen worden toegelaten:

• BIG-geregistreerde psychotherapeuten, gz-psychologen, (postmaster) orthopedagogen-generalist, klinisch psychologen en psychiaters óf;
• leden van specialistische psychotherapieverenigingen óf;
• Kinder- en Jeugdpsychologen NIP/SKJ óf;
• degenen die in opleiding zijn tot een van de hierboven genoemde kwalificaties.

Per cursusgroep mag een beperkt aantal overige HBO-ers en masterpsychologen (niet i.o.) deelnemen, indien:

• zij met BIG-geregistreerde Schematherapeuten die als senior of supervisor zijn ingeschreven in het  Register Schematherapie samenwerken,
• supervisie en intervisie georganiseerd zijn en
• een vergelijkbaar niveau qua klinische vaardigheden hebben in het werken met persoonlijkheidsstoornissen en hardnekkige klachten vanuit een toestandsbeeld.
• De hoofddocent beoordeelt vóór de cursus of de HBO-er of basispsycholoog voldoet aan deze voorwaarden.

werkwijze

De cursist bestudeert voorafgaand aan iedere bijeenkomst de opgegeven literatuur.

De docenten geven uitleg over de verschillende behandelprincipes en technieken en demonstreren deze aan de hand van videomateriaal of  door live-rollenspel.  Er is veel tijd ingeruimd voor het oefenen met de voor schematherapie specifieke technieken, deels in subgroepjes, deels plenair.

 Aan het begin van de cursus zullen intervisiegroepjes samengesteld worden om tussentijds ervaringen uit te wisselen, opdrachten uit te werken en elkaar tot steun te zijn bij het opstarten van eigen schematherapiebehandelingen. Samen met deze mede-cursisten wordt gewerkt aan het opstellen van de casusconceptualisatie en het behandelplan.

Om zicht te krijgen op de eigen “valkuilen:  vult elke deelnemer, voorafgaand aan de eerste bijeenkomst, de Schemavragenlijst (YSQ-S3) en de Modivragenlijst (SMI)  in.  Tijdens de cursus wordt een eigen casusconceptualisatie gemaakt. De resultaten worden besproken in kleine subgroepjes/intervisiegroepjes tijdens de eerste bijeenkomst.

De tijdsinvestering per bijeenkomst is circa 12 uur literatuurstudie en intervisieopdrachten.

toetsing

De basiscursus wordt met behulp van een schriftelijke opdracht de opgedane kennis getoetst. Deze bestaat uit het maken van een casusconceptualisatie van een eigen client. De cursisten krijgen uitgebreide schriftelijke feedback.

Wanneer de opdracht als niet voldoende wordt beoordeeld, krijgt de cursist in de schriftelijke feedback specifieke verbeterpunten waarbij de gelegenheid wordt geboden de opdracht alsnog te herkansen.

aan te schaffen literatuur

• Young, J.E., Klosko, J.S. & Weishaar, M.E. (2019, 2e druk 2020). Schemagerichte therapie, handboek voor therapeuten. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
• Arntz, A & Genderen, van J. (2021, geheel herziene versie). Schematherapie en de borderline persoonlijkheidsstoornis. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.
• Genderen H. van & Jacob, G. (2023) Patronen doorbreken. Negatieve gevoelens en gewoonten herkennen en doorbreken. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.
• Reubsaet, R. (2018). Schematherapie: werken met fases in de klinische praktijk.
  Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

De overige literatuur wordt via de digitale leeromgeving op de Moodle gedeeld.